Τι είναι ?
Είναι η διαδικασία κατά την οποία τα ωάρια μιας γυναίκας της αναπαραγωγικής ηλικίας,εξέρχονται από το σώμα της,καταψύχονται και φυλάσσονται , προκειμένου να διατηρηθεί η αναπαραγωγική της ικανότητα.
Πότε ξεκίνησε ως μέθοδος αναπαραγωγής?
Το 1986 ανακοινώθηκε η πρώτη γέννηση νεογνού από κατεψυγμένο ωάριο. Στα επόμενα χρόνια , με τη βελτίωση των εργαστηριακών τεχνικών, τα αποτελέσματα υπήρξαν άκρως ενθαρρυντικά , ώστε προ λίγων ετών η Αμερικάνικη Εταιρεία Αναπαραγωγής να σταματήσει να τη θεωρεί πειραματική μέθοδο.
Πότε χρειάζεται η κατάψυξη ωαρίων?
Κρυοσυντήρηση ωαρίων συνιστάται σε πολλές και διαφορετικές περιπτώσεις.
Γυναίκες με καρκίνο που πρόκειται να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία ή /και ακτινοβολία πυέλου που μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητά τους.
Χειρουργική επέμβαση που μπορεί να βλάψει τις ωοθήκες.
Κίνδυνος πρόωρης εμμηνόπαυσης ,λόγω οικογενειακού ιστορικού ,ή χρωμοσωματικών ανωμαλιών(π.χ.σύνδρομο Turner,σύνδρομο εύθραυστου Χ χρωμοσώματος)
Νόσος των ωοθηκών με κίνδυνο απώλεια της λειτουργίας τους
Γενετικές μεταλλάξεις που οδηγούν σε προληπτική αφαίρεση των ωοθηκών (π.χ.BRCA μετάλλαξη)
Διατήρηση της γονιμότητας και καθυστέρηση τεκνοποίησης για κοινωνικούς ή προσωπικούς λόγους
Πώς γίνεται η κατάψυξη των ωαρίων?
Πρώτα ,γίνεται αξιολόγηση των ωοθηκών , όσον αφορά την αναπαραγωγική τους ικανότητα και τις εφεδρείες τους σε ωάρια . Αυτό επιτυγχάνεται εύκολα με τη χρήση κολπικών υπερήχων και ορμονικών εξετάσεων. Παράλληλα ,καθορίζεται η απαραίτητη δόση των ενέσιμων σκευασμάτων που θα απαιτηθούν για τη διέγερση των ωοθηκών. Η τελευταία, διενεργείται όπως και στα διάφορα πρωτόκολλα εξωσωματικής γονιμοποίησης. Τα ωάρια αναρροφούνται μαζί με το υγρό των ωοθυλακίων της ωοθήκης υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση. Ακολουθεί από εξειδικευμένο εμβρυολόγο,η διαδικασία κατάψυξής τους.
Τι βοήθησε στην καθιέρωση της μεθόδου?
Οι μέθοδοι βραδείας κατάψυξης γεννητικού υλικού που εφαρμόζονταν κατά το παρελθόν, είχαν ικανοποιητικά αποτελέσματα στην κατάψυξη σπέρματος και γονιμοποιημένων ωαρίων (εμβρύων),αλλά καθόλου καλά στην κατάψυξη-απόψυξη ωαρίων, αφού το ποσοστό κλινικών κυήσεων ανά ωάριο περιοριζόταν στο φτωχό 2,4%.Το 2005 άρχισε να εφαρμόζεται μια νέα μέθοδος κατάψυξης γαμετών και εμβρύων , η μέθοδος της υαλοποίησης(vitrification).Συνίσταται στην υπερταχεία (σε λιγότερο από 1 sec ) αλλαγή του θερμοκρασιακού περιβάλλοντος από τους 37 στους –196 βαθμούς Κελσίου ,στην οποία τα έμβρυα και οι γαμέτες καταψύχονται ,χωρίς τη δημιουργία κρυστάλλων .
Ποια είναι η καλύτερη ηλικία για κρυοσυντήρηση ωαρίων?
Η μέση ηλικία που οι γυναίκες καταφεύγουν στη μέθοδο για κοινωνικούς ή προσωπικούς λόγους ,είναι τα 37 έτη,αν και πολλές από αυτές βρίσκονται σε αρκετά προχωρημένη αναπαραγωγική ηλικία (μετά τα 40 έτη).Το ιδανικό βέβαια , είναι τα ωάρια να καταψύχονται πριν την ηλικία των 36 ετών.
Πώς χρησιμοποιούνται τα κατεψυγμένα ωάρια ?
Όταν η γυναίκα είναι έτοιμη και θέλει να μείνει έγκυος ,τα κατεψυγμένα ωάρια αποψύχονται ,με τη χρήση θερμού διαλύματος και αξιολογούνται. Αυτά που επιβιώνουν από τη διαδικασία ψύξης –απόψυξης, γονιμοποιούνται στο εργαστήριο με τη μέθοδο ICSI ,όπου σε κάθε ωάριο ενύεται ένα επιλεγμένο σπερματοζωάριο. Τα γονιμοποιημένα ωάρια (έμβρυα)τοποθετούνται σε ειδικά καλλιεργητικά υλικά, όπου αναπτύσσονται αυξάνοντας τον αριθμό των κυττάρων τους και στη συνέχεια μεταφέρονται μέσα στη μήτρα, συνήθως 3—5 μέρες μετά τη γονιμοποίηση.
Ποιες είναι οι πιθανότητες επιτυχούς κύησης με κατεψυγμένα ωάρια?
Τα ποσοστά κλινικών κυήσεων κυμαίνονται επί του παρόντος μεταξύ 4—12% ανά ωάριο.Γενικά,ιο δύο πιο σημαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την πιθανότητα επίτευξης κύησης , είναι η ηλικία της γυναίκας την μέρα της κατάψυξης και ο αριθμός των διαθέσιμων ωαρίων.
Υπάρχει κίνδυνος κατά τη διαδικασία της κατάψυξης ωαρίων?
Οι επιπλοκές της μεθόδου είναι σπάνιες και ουσιαστικά αναφερόμαστε στις επιπλοκές της εξωσωματικής γονιμοποίησης, δηλ. μικρή πιθανότητα συνδρόμου υπερδιέγερσης των ωοθηκών (διόγκωση των ωοθηκών με συσσώρευση ασκιτικού υγρού στην πύελο και στην κοιλιακή χώρα),πυελική φλεγμονή και αιμορραγία κατά τη διάρκεια της λήψης των ωαρίων.
Υπάρχουν προβλήματα στα παιδιά που προέρχονται από κατεψυγμένα ωάρια ?
Η υπάρχουσα βιβλιογραφία δεν δείχνει διαφορά στην πιθανότητα ύπαρξης συγγενών ανωμαλιών , μεταξύ νεογνών που γεννήθηκαν από φρέσκα ωάρια και αυτών από κατεψυγμένα. Βέβαια , επειδή η μέθοδος είναι σχετικά πρόσφατη, θα χρειαστεί περαιτέρω έρευνα για καλύτερη αξιολόγηση πιθανών κινδύνων στο θέμα αυτό.
Πόσο καιρό μπορούν τα ωάρια να κρυοσυντηρηθούν?
Η κατάψυξη των ωαρίων για μεγάλα χρονικά διαστήματα δεν φαίνεται να έχει αρνητικές συνέπειες. Πρέπει βέβαια να γνωρίζουμε πως έγκυες γυναίκες μεγάλης ηλικίας ,έχουν αυξημένες πιθανότητες επιπλοκών, όπως υπέρταση,προεκλαμψία,διαβήτη κλπ. Επίσης η νομοθεσία στη χώρα μας επιτρέπει την κύηση με μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής , μέχρι τα 50 έτη.
Υπάρχουν ηθικά διλήμματα που προκύπτουν από την χρήση της μεθόδου?
Η κρυοσυντήρηση των ωαρίων είναι ένα σημαντικό επίτευγμα της επιστήμης ,που διευρύνει το δικαίωμα της αναπαραγωγής και βοηθάει να τεκνοποιήσουν γυναίκες με σημαντικά προβλήματα υγείας. Παράλληλα, εξισορροπεί το γυναικείο μειονέκτημα της μικρής χρονικά αναπαραγωγικής ηλικίας .Συμβάλλει επίσης στη χειραφέτηση της γυναίκας,αφού πλέον μπορεί να σχεδιάζει το μέλλον της , έχοντας διαθέσιμο πολύ χρόνο. Ενέχει όμως και τον κίνδυνο ,η αλόγιστη χρήση της,να έχει αρνητικό αντίκτυπο σε καθιερωμένες κοινωνικές δομές και να αυξήσει ακόμα περισσότερο την ηλικία τεκνοποίησης των ζευγαριών με ό,τι αυτό συνεπάγεται .Θα πρέπει επομένως η μέθοδος αυτή να χρησιμοποιείται λελογισμένα ,με αυστηρά ιατρικά και κοινωνικά κριτήρια ,για να θεωρηθεί μελλοντικά ως ακόμη μία νίκη της επιστήμης .